Συνέντευξη στον Φρήντριχ Φον Πάουλους ("Τι (δεν) είπε ο Φον Πάουλους;")

Συνέντευξη στον Φρήντριχ Φον Πάουλους

Με αφορμή την συμπλήρωση 73 χρόνων από τη Μάχη του Στάλινγκραντ, το σημείο καμπής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, δημοσιεύω τη (φανταστική) συνέντευξη που έδωσε ο ηττημένος στρατάρχης των Γερμανών, ο Φρήντριχ Φον Πάουλους, μετά την απελευθέρωσή του από τη φυλακή και την επιστροφή του στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας το 1953.

Γιατί στον Φον Πάουλους; Διότι πρωταγωνίστησε στην επική αναμέτρηση, ειδικά με την απόφασή του να παραδοθεί και όχι να αυτοκτονήσει (όπως του ζήτησε ο Χίτλερ) και διότι σχεδόν αμέσως μετά κατήγγειλε το χιτλερικό καθεστώς. Κατέθεσε δε ως μάρτυρας κατηγορίας στη Νυρεμβέργη για τα φρικιαστικά εγκλήματα που διέπραξε το ναζιστικό καθεστώς στη Σοβιετική Ένωση. Μη έχοντας πια τίποτα να χάσει, τα δυο του παιδιά σκοτώθηκαν στον πόλεμο και η γυναίκα του πέθανε πριν γυρίσει, ο Φον Πάουλους εξηγεί με την δική του οπτική τα γεγονότα. Μιλάει για όλα τα γεγονότα στα οποία πήρε μέρος: Την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, τη Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών, το Σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ, την εκκένωση της Δουνκέρκης, το Άφρικα Κόρπς, την επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα, τη Μάχη του Στάλινγκραντ. Τα αποσπάσματα του ημερολογίου του Ταράμπριν είναι αληθινά.

Καταγραφή ημερολογίου του συντρόφου Γεβγκένι Ταράμπριν (υπολοχαγού της NKVD)-Αρχεία της NKVD

Χωριό Ζαβαρίγκινο 31 Γενάρη 1943 21:20
'Ελαβα την εντολή να παραμείνω με τους αιχμαλωτισμένους Γερμανούς στρατηγούς. Η γνώση που έχω των γερμανικών δεν θα πρέπει να αποκαλυφτεί. Προστατευόμουν από φρουρούς στο δρόμο, τον υπολοχαγό Λεβανένκο από το επιτελείο του στρατηγείου και έναν πράκτορα του 7ου της NKVD.
"Πότε να περιμένουμε το δείπνο;" Αυτή ήταν η πρώτη φράση που άκουσα στα γερμανικά όταν μπήκα στο σπίτι στο οποίο κρατούνταν οι παρακάτω Γερμανοί στρατηγοί: ο διοικητής της 6ης Στρατιάς στρατάρχης Πάουλους, ο επιτελάρχης του υποστράτηγος Σμιντ και ο υπασπιστής του συνταγματάρχης Άνταμ.
Ο Σμιντ ήταν που ρώτησε για το δείπνο. Πάντα έδειχνε μεγάλο άγχος για τα προσωπικά του

Οι Φρήντριχ Πάουλους, Άρτουρ Σμιντ και
Βίλελμ Άνταμ προσέρχονται για ανάκριση.

αντικείμενα και προσεχτικά τακτοποιούσε τα τσιγάρα του, που δεν είχαν τελειώσει, σε κομμάτια χαρτί βάζοντάς τα στην τσέπη του.
Ο Πάουλους ήταν ψηλός άντρας, το ύψος του είναι περίπου 6.4'', Είναι αδυνατισμένος, με σκαμμένο πρόσωπο, γαμψή μύτη και λεπτά χείλια. Έχει μόνιμο τικ στο αριστερό μάτι.
Ο επιτελής που με συνόδευε, συνταγματάρχης Γιακίμοβιτς, μέσω του μεταφραστή Μπεζιμένσκυ, ευγενικά πρότεινε να του παραδώσουν όλους τους σουγιάδες, ξυράφια και άλλα αιχμηρά αντικείμενα. Χωρίς να ξεστομίσει κουβέντα, ο Πάουλους ήρεμα έβγαλε δυο σουγιάδες και τους τοποθέτησε πάνω στο τραπέζι.
Ο διερμηνέας κοίταξε το Σμιντ. Το πρόσωπο του στρατηγού αρχικά πάγωσε, μετά αίμα ανέβηκε στο κεφάλι του, έβγαλε έξω έναν μικρό άσπρο σουγιά απ' την τσέπη του, τον πέταξε στο τραπέζι και άρχισε να φωνάζει με μια τσιριχτή ενοχλητική φωνή: "Νομίζετε πως είμαστε απλοί στρατιώτες; ο στρατάρχης είναι εδώ, απαιτεί διαφορετική συμπεριφορά προς αυτόν. Είναι απαράδεκτο! Μας δόθηκε υπόσχεση για διαφορετική αντιμετώπιση, σαν να ήμασταν καλεσμένοι του στρατηγού Ρακασσόφσκυ και του στρατάρχη Βαρανώφ!"
"Ηρέμησε Σμιντ", του είπε ο Πάουλους, "αυτή φαίνεται είναι η διαδικασία."
"Δε με νοιάζει.  Ποια διαδικασία, αν έχουν να κάνουν με στρατάρχη;" Άρπαξε το μαχαίρι του από το τραπέζι και το έβαλε στην τσέπη του.
Ο Γιακίμοβιτς τηλεφώνησε στον Μαλίνιν (επιτελάρχη του Ρακασσόφσκυ) και μετά από ολιγόλεπτη συζήτηση το επεισόδιο διευθετήθηκε και τα μαχαίρια επεστράφησαν στους Γερμανούς.
Το δείπνο σερβιρίστηκε. Για δεκαπέντε λεπτά επικράτησε μια ησυχία που διακοπτόνταν από φράσεις: "Μου περνάς το πηρούνι; Λίγο τσάι ακόμα παρακαλώ" κλπ.
Οι στρατηγοί άναψαν τσιγάρα. "Και το φαΐ ήταν καλό", παρατήρησε ο Πάουλους. "Στη Ρωσσία δεν μαγειρεύουν τόσο άσχημα", απάντησε ο Σμίντ.
Μετά από λίγο ο Πάουλους καλέστηκε για ανάκριση. "Θα πας μόνος;", ρώτησε ο Σμιντ."Εγώ τι θα κάνω;" "Κάλεσαν μόνο εμένα", απάντησε ήσυχα ο Πάουλους.
Μετά από περίπου μία ώρα ο Πάουλους επέστρεψε.
"Τι κουβεντιάσατε;"
"Μου συνέστησαν να διατάξω τις υπόλοιπες μονάδες να παραδοθούν. Αρνήθηκα"
"Τι έγινε μετά;"
"Τους ζήτησα να φροντίσουμε τους τραυματίες μας. Μου απάντησαν ότι οι γιατροί μας την έχουν κοπανήσει και οι Ρώσσοι θα περιθάλψουν τους τραυματίες μας"
Μετά από λίγο Πάουλους παρατήρησε: "Θυμάστε τον τύπο της NKVD με τα τρία μετάλλια που μας συνόδευε; Τι φριχτό βλέμμα!"
Ο Άνταμ απάντησε: "Όλα είναι φριχτά στην ΕνΚαΒεΝτέ!"
Με αυτό η κουβέντα σταμάτησε. Οι Στρατηγοί άρχισαν να ετοιμάζονται για ύπνο [...]

Δέκα χρόνια μετά...

- Είσαι ο Φρήντριχ Φον Πάουλους...
- Φρήντριχ Πάουλους. Σκέτο... Είμαι γιος δασκάλου, δεν έχω ευγενική όπως λέμε καταγωγή. Δεν ήταν όλοι οι στρατηγοί του γερμανικού στρατού "φον"...
- Του ναζιστικού στρατού...
- Του Γερμανικού Στρατού. Εγώ ήμουν αξιωματικός και πριν πάρει την εξουσία το NSDAP [1].
- Ορκίστηκες όμως στο όνομα του Χίτλερ προσωπικά. Και οι στρατιώτες το ίδιο. Ήσουν ένα σημαντικό γρανάζι της φονικότερης πολεμικής μηχανής που είδε η ανθρωπότητα. Μέχρι τώρα τουλάχιστον.

- Στο στράτευμα υπήρχαν αξιωματικοί ναζιστές και αξιωματικοί μιλιταριστές, τον δέχομαι τον όρο, αυτή ήταν η καριέρα μας, δεν εξετάζουμε το ποιος είναι στην κυβέρνηση. Η δουλειά μας είναι να εκτελούμε τις διαταγές της εκάστοτε κυβέρνησης, όποια και αν είναι αυτή.

- Και κομμουνιστικής κυβέρνησης; Αν επικρατούσε το KPD [2] θα εκτελούσες τις εντολές του;
-Όχι. Ήμουν στα Φράικορπς μετά τον Μεγάλο Πόλεμο. Ούτε εγώ ήθελα το ΚαΠεΝΤέ ούτε αυτό θα ήθελε εμένα. Οι κομμουνιστές άλλωστε συγκροτούν δικό τους στρατό για την επανάσταση τους, αναδεικνύουν δικούς τους αξιωματικούς, έχουν άλλη οργάνωση...
- Ο Ζούκωβ, αυτός που κύκλωσε τη στρατιά σου ήταν πρώην λοχίας του τσαρικού στρατού...
- Λοχίας. Δεν νομίζω κάποιος ανώτερος ή ανώτατος αξιωματικός να προσχώρησε στους μπολσεβίκους το 1919. Σχεδόν απίθανο. Όλοι οι αξιωματικοί των παραγωγικών σχολών του στρατού των καπιταλιστικών, όπως λέτε, κρατών γαλουχούμαστε ακατάπαυστα με τις έννοιες της πειθαρχίας, της υποταγής στους ανωτέρους, του στρατιωτικού πνεύματος, της φιλοπατρίας, όχι μόνο σε περίοδο πολέμου αλλά και σε περίοδο ειρήνης. Δεν τίθεται θέμα απειθαρχίας. Αυτό πρέπει να το καταλάβετε. Εξάλλου αν δεν εκτελούσαμε εντολές θα αντιμετωπίζαμε το εκτελεστικό απόσπασμα.
Όσο για το αν πειθαρχούσα ως στρατιωτικός καριέρας σε μια γερμανική κομμουνιστική κυβέρνηση, μιλάμε για ένα άλλο εντελώς διαφορετικό καθεστώς. Το διαπίστωσα ανακρίνοντας Ρώσσους στρατηγούς που αιχμαλωτίσαμε, αλλά και κατά τη διάρκεια της δικής μου αιχμαλωσίας. Ο όρκος δεν θα με δέσμευε.
- Αυτήν την υπερασπιστική γραμμή ακολουθήσατε όλοι οι αξιωματικοί στις δίκες που ακολούθησαν. Οι Δυτικοί τη δέχτηκαν, οι Σοβιετικοί όχι. Αυτό ήταν και η "ατυχία" σου: αιχμαλωτίστηκες από τον Ερυθρό Στρατό και όχι από τον Αμερικανικό.
- Κοιτάξτε, κατά τη διάρκεια της κράτησής μου σκέφτηκα ορισμένα πράγματα...
- Θα αναφερθούμε αργότερα σ' αυτά. Πως εξηγείς ότι, αν όχι όλοι, η τεράστια πλειοψηφία των αξιωματικών της Ράιχσβερ συνέχισαν στη Βέρμαχτ;
- Η Βέρμαχτ ήταν η φυσιολογική συνέχεια της Ράιχσβερ. Όπως ξέρετε, μετά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών ο ολιγάριθμος γερμανικός στρατός που μας επέτρεψε η Αντάντ να διατηρήσουμε απαρτίστηκε από αξιωματικούς προερχόμενους από οικογένειες στρατιωτικής ή ευγενικής παράδοσης...
- Και από τα Φράικορπς.

Αγγλική γελοιογραφία για την Νύχτα των Μεγάλων 
Μαχαιριών: "Τώρα χαιρετούν και με τα δυο χέρια"

- Και από τα Φράικορπς. Όλοι αυτοί ασφυκτιούσαν με τον μονομερή ρόλο που τους ανατέθηκε: την στήριξη του μεσοπολεμικού καθεστώτος. Ο Χίντεμπουργκ, ο Λούντεντορφ, οι μεγάλοι ηγέτες μας, ήταν θλιβερό που αναγκάστηκαν να συμμετάσχουν, να αποτελέσουν κομμάτι στη φαύλη, διεφθαρμένη και παρηκμασμένη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της Βαϊμάρης. Το KPD την ίδια ώρα συγκροτούσε παραστρατιωτικές ομάδες με την στήριξη της Κομιντέρν. Μόνο οι ναζί τους αντιμετώπιζαν δυναμικά. Εμείς έπρεπε να παραμείνουμε στους στρατώνες και να αναλογιστούμε την τεράστια ήττα της Γερμανίας χωρίς αυτή να έχει χάσει στρατιωτικά στον Μεγάλο Πόλεμο. Ψέμματα; Ο Χίτλερ αμέσως ξεκίνησε ένα γιγαντιαίο επαν-εξοπλιστικό πρόγραμμα αποδεικνύοντας ότι οι διακηρύξεις του για ξέπλυμα της ντροπής της ήττας και για καταστροφή του διεθνούς κομμουνισμού στην ίδια την κοιτίδα του δεν ήταν λόγια του αέρα. Σε αυτά οι στρατιωτικοί θα παίζαμε κεντρικό ρόλο. Ειδικά μετά τη Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών, όπου εκκαθαρίστηκαν από τους ίδιους τους ναζιστές τα Τάγματα Εφόδου που εκ των πραγμάτων διεκδικούσαν, ως παραστρατιωτική δομημένη οργάνωση, το ρόλο μας, η θέση μας ξεκαθαρίστηκε. Θα κάναμε πραξικόπημα στον, ακούγεται άσχημα σήμερα, ευεργέτη μας; Στον αναμορφωτή μας, ορίστε! Ο Χίντεμπουργκ, ο φυσικός μας ηγέτης, με το να ορκίσει καγκελλάριο τον Αδόλφο Χίτλερ, εγγυήθηκε. Αλλιώς θα έψαχνε άλλη λύση. Ο Χίτλερ θυμάμαι με ποιον τρόπο πήρε το ποσοστό που πήρε στις εκλογές. Παρόλα αυτά δεν κατέκτησε την απόλυτη πλειοψηφία του Ράιχσταγκ.

- Τα Ες-Ες; Δεν ανησυχούσατε εσείς οι της Βέρμαχτ για το ρόλο τους; Μην σας υποσκελίσουν;
- Όχι. Τα Ες-Ες ήταν, ας πούμε, η φρουρά του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Αργότερα λάβανε στρατιωτική δομή και εγώ την κατανοώ αυτήν την επιλογή γιατί με την επιχείρηση "Μπαρμπαρόσσα" ο πόλεμος πήρε τον χαρακτήρα της ιδεολογικής σύγκρουσης. Απαιτούνταν αποφασισμένοι και φανατισμένοι άντρες. Ο Χίμλερ μπορεί να πίστευε ό,τι πίστευε. Ήταν παράφρων και μετρίων δυνατοτήτων. Μέχρι εγώ να αιχμαλωτιστώ δεν έβλεπα πιθανότητα υποσκελισμού.
- Ξεκινάει στις 1 Σεπτεμβρίου του 1939 ο πόλεμος. Λίγες μέρες πριν είχε υπογραφεί το Σύμφωνο Μη Επίθεσης μεταξύ της Γερμανίας και της ΕΣΣΔ. Τι γνώμη έχεις για την εξέλιξη αυτή;
-Με τη Σοβιετική Ένωση είχαμε επαφές πριν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Σε εμπορικό και σε στρατιωτικό επίπεδο. Οι δυο χώρες ήταν οι απόβλητες της Κοινωνίας των Εθνών. Κάποια στιγμή κάναμε κοινά γυμνάσια σε ρωσσικό έδαφος, ανταλλάξαμε τεχνογνωσία. Πολλοί συνάδελφοί μου θυμούνται ορισμένους Ρώσσους αξιωματικούς, πολλοί από τους οποίους εκτελέστηκαν αργότερα στις Μεγάλες Δίκες των Στρατηγών. Κατηγορήθηκαν ως πράκτορες ή ότι προσχώρησαν στο γερμανικό ιμπεριαλισμό, δε θυμάμαι ακριβώς.
- Υπήρχαν όντως επαφές σοβιετικών αξιωματικών με τις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες;
- Δεν το γνωρίζω.
- Συνεχίζουμε. Δηλαδή βλέπεις το Σύμφωνο Μη Επίθεσης ως συνέχιση αυτών των επαφών;

Σύμφωνο Μη Επίθεσης: Η Δύση μουδιάζει...

- Είπα, μετά το 1933 οι επαφές κόπηκαν με το μαχαίρι. Το σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ ήταν ένας καθαρός διπλωματικός ελιγμός. Οι Ρώσσοι στόχευαν να κερδίσουν στρατηγικό έδαφος για την άμυνά τους και-το κυριότερο-χρόνο. Σίγουρα δεν ήμασταν έτοιμοι για επίθεση μεγάλης κλίμακας, αλλά κατά την άποψή μου η γερμανική ηγεσία είχε διχαστεί στο θέμα της κατεύθυνσης της επίθεσης. Εμείς, οι στρατιωτικοί και μεγάλο τμήμα της κυβέρνησης, πιστεύαμε ότι έπρεπε να προηγηθεί η επίθεση προς δυσμάς για την επανόρθωση των αδικιών των Βερσαλλιών και για να ξαναγίνει η Γερμανία μεγάλο υπολογίσιμο κράτος. Άλλωστε το KPD είχε διαλυθεί. Η Ρωσσία μπορούσε να περιμένει.

Λαμβάνοντας μέρος αργότερα στην επίθεση στη Γαλλία διαπίστωσα τις αδυναμίες των γονατισμένων από την οικονομική κρίση δυτικών δημοκρατιών. Ο Χίτλερ είχε καταλάβει την αδυναμία τους όταν προσπάθησαν με κάθε τρόπο να μας στρέψουν προς ανατολάς με τη Συνθήκη του Μονάχου το 1938. Μας χάρισαν ουσιαστικά τη Τσεχοσλοβακία. Η Ιστορία μας έσπρωχνε την περίοδο εκείνη δυτικά, αφού βέβαια εξασφαλίσουμε τη βάση εξόρμησης προς την ανατολή, το πολωνικό κράτος. Άλλοι ναζιστές, όπως ο Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ ή ο Ρούντολφ Ες, πίεζαν για άμεση επίθεση στη φωλιά του κομμουνισμού. Η θέση αυτή ήταν ανεδαφική. 

- Εντωμεταξύ η Σοβιετική Ένωση κέρδισε χρόνο, όπως είπες.
- Δεν μπορούσαμε το 1939 να υποστηρίξουμε επίθεση με αντικειμενικό σκοπό τη Μόσχα ή το Λένινγκραντ. Να υπενθυμίσω ότι το καλοκαίρι του 1939 έγινε ένα συνοριακό επεισόδιο κάπου στη Μογγολία μεταξύ των Γιαπωνέζων και των Ρώσσων, το επεισόδιο του Χάλχιν Γκολ. Οι Ρώσσοι κέρδισαν κατά κράτος ένα στρατό πανίσχυρο και αήττητο, χρησιμοποιώντας τακτικές που και εμείς είχαμε υιοθετήσει. Αυτό μας προβλημάτισε ιδιαίτερα. Πάντως, στα επιτελεία μας ερχόταν αναφορές ήδη από το 1935 ότι αυτοί εξοπλίζονταν ενόψει της εισβολής μας. Φυσικά δεν είχαμε ιδέα ότι μετατρέπανε τις βιομηχανίες τους και τις μεταφέρανε στα ενδότερα. Το διαπιστώσαμε όταν αρχίσαμε να καταλαμβάνουμε την μια μετά την άλλη τις ουκρανικές και λευκορωσικές πόλεις που εμείς θεωρούσαμε βιομηχανικές.
- Η αγγλική διπλωματία σας έσπρωχνε ανατολικά για να βγάλετε εσείς το φίδι από την τρύπα. Οι απόψεις του Χίτλερ για το "ζωτικό χώρο" της Γερμανίας στα ανατολικά εδάφη είχαν υποστηρικτές μέχρι και μέσα στη βασιλική οικογένεια. Ο Ρούντολφ Ές σε μια απέλπιδα προσπάθεια του Χίτλερ να τερματιστεί ο πόλεμος Αγγλίας-Γερμανίας πριν την επιχείρηση "Μπαρμπαρόσσα" πέφτοντας με αλεξίπτωτο στη Σκωτία τον Μαίο του '41 ζήτησε να δει προσωπικά το Δούκα του Χάμιλτον που είχε πρόσβαση στον Τσώρτσιλ και στο Βασιλιά Γεώργιο. 

"Θαύμα" στη Δουνκέρκη

-Σε αυτό το θέμα υπήρχε ταύτιση στρατηγικής Αγγλίας και Γερμανίας. Ούτε ο Χίτλερ ήθελε γενικευμένο πόλεμο με τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Φυσικά σύγκρουση θα γινόταν από τη στιγμή που είχαμε σκοπό να εδραιωθούμε ξανά σαν ευρωπαϊκή δύναμη. Όμως πιστεύαμε ότι αυτό κάποτε θα τελείωνε. Έτσι μπορώ να εκλάβω την ανεξήγητη στρατιωτικά απόφαση του Χίτλερ να αφήσει τους Αγγλογάλλους στρατιώτες να εκκενώσουν τη Δουνκέρκη. Τριακόσιες χιλιάδες μάχιμοι άντρες ήταν στα χέρια μας και τους αφήσαμε! Σαν δείγμα καλής θέλησης. Εγώ ήμουν διοικητής της 6ης Στρατιάς που ήταν μέρος της Ομάδας Στρατιών Β στη Γαλλία τον Μάη του 1940. Θυμάμαι την έκφραση του Φον Ρούντστεντ όταν διατάχτηκε να σταματήσει για τρεις μέρες τις επιχειρήσεις! Εμείς τότε δεν μπορούσαμε βέβαια να δούμε την πολιτική σκοπιμότητα της απόφασης. Σήμερα θα την χαρακτήριζα καταστροφική. Πιστεύω ότι αν αντιθέτως τους διαλύαμε τότε, θα υπογράφαμε αμέσως ειρήνη και θα προετοιμαζόμασταν καλύτερα για την επίθεση στη Ρωσσία. Πόσους Ινδούς και Αυστραλούς να φέρνανε στην Ευρώπη;

- Υπήρχε και το ανοιχτό μέτωπο στη Βόρεια Αφρική...

-Ελάτε τώρα! Ο πόλεμος εκεί ήταν επιπέδου στρατιωτικών γυμνασίων σε σχέση με αυτό που επρόκειτο να γίνει στη Ρωσσία. Σε ολόκληρο το μέτωπο ο Ρόμμελ είχε το εν δέκατο των αντρών που είχα εγώ στο Στάλινγκραντ μόνο. Και αντίπαλοί του ήταν σχηματισμοί ελαφρού πεζικού με κάποιες επιλαρχίες αμφιβόλου αξίας αρμάτων. Εγώ είχα να αντιμετωπίσω τεθωρακισμένες στρατιές κρούσης. Με αντιπάλους φανατισμένους που πολεμούσαν μέχρι και με αξίνες.
- Η Βόρεια Αφρική όμως είχε μεγάλη στρατηγική σημασία.
- Για την Αγγλία, αναμφίβολα. Για να μπουν τα πράγματα στη σωστή διάσταση, η Γερμανία δεν αναμίχθηκε για να προσκομίσει εδαφικά ή άλλα ωφέλη, παρά για να μπλοκάρει και να πιέσει τον Τσώρτσιλ. Και να συνδράμει την Ιταλία. Γι' αυτό ο Χίτλερ έστειλε μια και αργότερα άλλη μια μεραρχία. Δεν θέλω να υποτιμήσω το στρατηγικό ταλέντο του Ρόμμελ, όμως πως να το κάνουμε, όταν εισβάλλαμε στη Ρωσσία κινητοποιήσαμε το 75% του συνολικού δυναμικού των Γερμανικών ενόπλων δυνάμεων. Τρία εκατομμύρια άντρες. Όταν οι μεραρχίες μας δέχονταν απώλειες στέλνονταν για ανασυγκρότηση και ξεκούραση σε οποιοδήποτε άλλο μέτωπο. Ο ίδιος ο Ρόμμελ είχε διαμαρτυρηθεί σε συναδέλφους μου ότι ήταν ο τελευταίος που λάμβανε ενισχύσεις ή αναπληρώσεις. Και έτσι ήταν.
- Στις 22 Ιούνη 1941 το Τρίτο Ράιχ εισβάλλει στα εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης. Τι περιμένατε να συναντήσετε;
- Όταν καταρτιζόταν τα σχέδια της εισβολής η γενική εντύπωση που είχε διαμορφωθεί βασιζόταν ουσιαστικά στο αποτέλεσμα που θεωρούσαμε ότι θα είχαν οι Μεγάλες Δίκες της Μόσχας. Οι οποίες ήταν δημόσιες και καλύφτηκαν και από ξένα μέσα ενημέρωσης. Περιμέναμε έναν Ερυθρό Στρατό χωρίς ηγεσία, δεδομένου ότι είχαν ξηλωθεί τρεις από τους πέντε στρατάρχες, ο Τουχατσέφσκυ, ο Γιεγκόρωφ και ο Μπλύχερ, καθώς και ένας αριθμός από ανώτατους αξιωματικούς. Περιμέναμε επίσης ότι μια γρήγορη προέλαση θα προκαλούσε εξέγερση κατά των μπολσεβίκων, τουλάχιστον στην Ουκρανία. Η πεποίθηση αυτή υπήρχε επειδή, μετά τις δίκες των στρατηγών, ακολούθησαν αυτές ενός μεγάλου αριθμού κομματικών στελεχών για τα οποία θεωρήσαμε ότι θα έχουν και το ανάλογο λαϊκό έρισμα. Θεωρήσαμε επίσης ότι με την αστραπιαία προέλαση και κατάληψη των σημαντικότερων πόλεων της Σοβιετικής Ένωσης πρακτικά όλο το βιομηχανικό δυναμικό της χώρας θα έπεφτε στα χέρια μας, ή μιλώντας ρεαλιστικά θα αφαιρούνταν από τον Στάλιν.
Όλα τα παραπάνω ο Χίτλερ τα συνδύαζε με την κατάληψη του Λένινγκραντ, του Στάλινγκραντ και όχι της Μόσχας. Μας είχε πει σε μια σύσκεψη της στρατιωτικής ηγεσίας το Δεκέμβρη του 1940:

"Μόνο μυαλά κολλημένα σε απολιθωμένες αντιλήψεις υπνωτίζονται από μια εχθρική πρωτεύουσα. Η Μόσχα δεν είναι παρά ένα όνομα. Τα κάστρα του μπολσεβικισμού είναι το Λένινγκραντ και το Στάλινγκραντ. Όταν αυτά καταληφτούν, ο μπολσεβικισμός θα καταρρεύσει."

Τελικά, ούτε η μια πόλη καταλήφτηκε ούτε η άλλη. Και η αποτυχία στην τελευταία έφερε το αντίστροφο αποτέλεσμα, δηλαδή την κατάρρευση του ναζισμού. Και τη δική μου προσωπική κατάρρευση, αν και δεν ταυτίστηκα με το χιτλερισμό.

"Ο κομμισάριος- πατέρας και  ψυχή της μονάδας σου"

- Όμως τον υπηρέτησες από επιτελικές θέσεις. Δεν μπορεί κανείς αξιωματικός να ισχυριστεί ότι οι κτηνωδίες προέκυψαν στην πορεία ή ακόμα και εν αγνοία τους. Σε παράρτημα της "Οδηγίας 21" της 18/12/1940 του Γενικού Επιτελείου Στρατού, πριν την εισβολή δηλαδή, καθορίστηκε ότι τα Ες-Ες θα συγκροτούσαν Δυνάμεις Ειδικών Αποστολών (Einsatzgruppen) για την εξόντωση κομμουνιστών, Εβραίων, Τσιγγάνων κλπ στις μελλοντικά κατεχόμενες περιοχές της ΕΣΣΔ. Επίσης με το "Διάταγμα για τη Στρατιωτική Δικαιοσύνη" καθορίστηκε πως οι διοικητές σχηματισμών δεν θα δίωκαν τους άντρες που διέπρατταν εγκλήματα πολέμου. Και στις 6 Ιούνη του 1941 (δυο εβδομάδες πριν την επίθεση) σας γνωστοποιήθηκε η "Διαταγή για τους Πολιτικούς Κομμισάριους" η οποία όριζε ότι έπρεπε να τους εκτελέσετε αμέσως μετά την αιχμαλώτιση τους. 
Χωρίς τη Βέρμαχτ δε θα μπορούσε να υλοποιηθεί το σχέδιο εξόντωσης, πέρα από τις καταστροφές και τους θανάτους που προκάλεσε δια του πολέμου.
- Υποθέτω, ο λόγος που δεν εκτελέστηκα ήταν η κατάθεσή μου στη Δίκη της Νυρεμβέργης και η συνεργασία μου, μαζί με εκατοντάδες άλλους αιχμαλωτισμένους αξιωματικούς, με τις σοβιετικές αρχές για τον τερματισμό του πολέμου, ήδη από το 1944.
Δεν διεκδικώ δάφνες γενναιότητας, σαν ορισμένους Γερμανούς φαντάρους που μια μέρα πριν την έναρξη της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσσα αυτομόλησαν στον Ερυθρό Στρατό προειδοποιώντας τους για την επικείμενη επίθεση. Να δεχτώ ότι έκαναν το χρέος τους, σύμφωνα με την ιδεολογία τους, κινδυνεύοντας να τουφεκιστούν από εμάς ως προδότες και από τους άλλους σαν πιθανοί πράκτορες. Αυτοί έβρισκαν άδικο να επιτεθούν στη χώρα του Στάλιν, εγώ όχι. Ο Χίτλερ έλεγε, νομίζω στο "Μάιν Καμπφ", ότι ο μπολσεβικισμός είναι μια προσπάθεια των Εβραίων για παγκόσμια κυριαρχία και η ΕΣΣΔ ως φορέας του κομμουνισμού αποτελούσε κίνδυνο για το έθνος και το γερμανικό τρόπο ζωής. Άλλους, όπως τον Σμιντ, τους έπεισε τελείως και άλλους, όπως εμένα, λιγότερο.

Γερμανοί στρατηγοί στο Στάλινγκραντ περιμένουν τη σειρά τους για ανάκριση

Καταγραφή ημερολογίου του συντρόφου Γεβγκένι Ταράμπριν (υπολοχαγού της NKVD)-Αρχεία της NKVD

[...]
4 Φεβρουαρίου 1943 Πρωΐ
Ο Πάουλους και ο Σμιντ είναι ακόμα ξαπλωμένοι στο κρεβάτι. Ο Άνταμ μπαίνει στο δωμάτιο. Έχει ήδη ξυριστεί, ντυθεί και φαίνεται κομψός. Τεντώνει το αριστερό του χέρι και λέει: "Χάιλ!"
Πάουλους: "Το να ξαναθυμηθείς τον ρωμαϊκό χαιρετισμό σημαίνει ότι εσύ Άνταμ δεν με απειλείς. Δεν κρατάς όπλο"
Ο Άνταμ και ο Σμιντ γέλασαν.
Σμιντ: "Στα λατινικά ακούγεται "Moraturi te salutant" (οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν)".
Πάουλους: "Ακριβώς όπως εμείς"
Έβγαλε ένα τσιγάρο, κάπνισε.
Σμιντ: "Μην καπνίζεις πριν το φαΐ, είναι βλαβερό."
Πάουλους: "Εντάξει, Η αιχμαλωσία είναι επίσης βλαβερή".
Σμιντ: "Χρειάζεται να κάνουμε υπομονή".
Σηκώνονται, πρωϊνή ρουτίνα, κολατσιό.
Τότε ο ταγματάρχης Οζεριάνσκυ από την Αντικατασκοπία μπαίνει για να πάρει τον Σμιντ για ανάκριση.
Σμιντ: "Επιτέλους, ενδιαφερθήκανε και για μένα" (είχε λίγο στενοχωρηθεί που δεν τον κάλεσαν νωρίτερα).
Ο Σμιντ φεύγει. Ο Πάουλους και ο Ανταμ ξαπλώνουν. Καπνίζουν και μετά αποκοιμιούνται. Έπειτα περιμένουν για το μεσημεριανό. Μετά από δυο ώρες ο Σμιντ επιστρέφει.
Σμιντ:"Συνέχεια τα ίδια. Γιατί συνεχίσατε, γιατί δεν παραδοθήκατε κλπ. Ήταν πολύ δύσκολο να μιλήσω εξαιτίας της κακής μεταφράστριας. Δεν με καταλάβαινε και εγώ δεν καταλάβαινα τις ερωτήσεις. Και μετά με ρώτησαν για την εκτίμησή μου για τη ρωσική στρατιωτική τέχνη σε σύγκριση με τη δική μας. Εγώ, φυσικά, αρνήθηκα να απαντήσω και δήλωσα ότι αυτή είναι μια ερώτηση που μπορεί να βλάψει την πατρίδα μου. Κάθε κουβέντα με τέτοια θεματολογία είναι δυνατή μετά τον πόλεμο"
Πάουλους:" Έτσι είναι. Και εγώ έτσι τους απάντησα".
Σμιντ:"Γενικά όλα αυτά προκαλούν βαρεμάρα. Πως γίνεται να μην καταλαβαίνουν ότι ένας αξιωματικός δεν θα πάει κόντρα στην πατρίδα του."
Πάουλους: "Και είναι απλά ντροπιαστικό να ρωτάνε εμάς, στρατιώτες, τέτοιες ερωτήσεις. Τώρα, κανείς δεν θα απαντήσει τέτοιες ερωτήσεις."
Σμιντ:"Και όλα αυτά τα προπαγανδιστικά τρικ: Όχι ενάντια στην πατρίδα σου, αλλά υπέρ της πατρίδας σου και κατά της κυβέρνησης κλπ. Ήδη παρατήρησα ότι μόνο το 1918 προσπαθούσαν να ξεχωρίσουν τη γερμανική κυβέρνηση και το γερμανικό λαό".
Πάουλους: "Η προπαγάνδα παραμένει προπαγάνδα. Δεν μπορούν να εφεύρουν κάτι ικανοποιητικό".
Σμιντ:"Είναι δυνατή μια αμερόληπτη εκδοχή της Ιστορίας, γενικά; Βεβαίως όχι. Ας πάρουμε μια ερώτηση για το ξεκίνημα του πολέμου. Ποιος τον ξεκίνησε; Ποιος ευθύνεται; Γιατί; Ποιος μπορεί να απαντήσει;"
Άνταμ:"Μόνο τα αρχεία μπορούν να σας πουν, μετά από πολλά χρόνια".
Πάουλους:"Οι στρατιώτες ήταν και θα παραμείνουν στρατιώτες. Πολεμάνε, εκτελούν το καθήκον τους, χωρίς να σκέφτονται τους λόγους, σύμφωνα με τον στρατιωτικό όρκο τους. Και τόσο το ξεκίνημα όσο και το τέλος του πολέμου είναι δουλειά των πολιτικών, στους οποίους η κατάσταση στο μέτωπο υπαγορεύει την μια ή την άλλη απόφαση".
[...]
Το πρωΐ της 5ης Φλεβάρη έλαβα εντολή να γυρίσω πίσω στην Ειδική Μονάδα. επειδή μεταφερόμαστε. Τελείωσε η παραμονή μου με τους στρατηγούς.

- Τι προσδοκίες είχατε από τις επιχειρήσεις πριν αυτές ξεκινήσουν;

- Επικρατούσε μια υπέρμετρη αισιοδοξία ως αποτέλεσμα της εντύπωσης που είχαμε για τον Ερυθρό Στρατό. Άλλοι περίμεναν ότι σε τρεις μήνες θα είχαν τελειώσει όλα, άλλοι όριζαν την κατάρρευση της Ρωσσίας στις οχτώ εβδομάδες, κανείς σχεδόν δεν λογάριαζε ότι θα φτάσει ο χειμώνας χωρίς την επίτευξη των βασικών αντικειμενικών μας σκοπών. Δηλαδή, την κατάληψη του Λένινγκραντ, όλης της Ουκρανίας και ίσως της Μόσχας. Αυτοί ήταν και οι τρεις άξονες προέλασης της Βέρμαχτ. Το Γενικό Επιτελείο πρότεινε προτεραιότητα στη Μόσχα: Ήταν το βασικό πολιτικό, οικονομικό και βιομηχανικό κέντρο της χώρας και ο Στάλιν θα συγκέντρωνε εκεί τις ισχυρότερες δυνάμεις του. Αν τον νικούσαμε εκεί, όλα πράγματι θα είχαν τελειώσει. Ο Χίτλερ, αντιθέτως, τόνιζε τη σημασία της Ουκρανίας, ως βασικής οικονομικής αιμοδότριας της ΕΣΣΔ, και των πετρελαιοπηγών του Καυκάσου. Η επίθεση ήταν ένας συμβιβασμός των δυο απόψεων.
- Εσύ τι πίστευες;
- Εγώ ήμουν με την άποψη του Χίτλερ. Το Δεκέμβρη του 1940 διηύθυνα προσωπικά τις ασκήσεις επί χάρτου που προσομοίωναν την επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα και καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι οριακά ίσως να μπορούσε η Βέρμαχτ να ξεκινήσει επίθεση στη Μόσχα, μένοντας όμως ακάλυπτη από εφεδρείες και άρα σε κυκλωτικές αντεπιθέσεις. Για προώθηση μέχρι το Στάλινγκραντ δεν υπήρχε θέμα συζήτησης.
Ακριβώς έτσι έγινε! Φτάσαμε εξαντλημένοι στα περίχωρα της Μόσχας, Ο Στάλιν όχι μόνο δεν εγκατέλειψε την πόλη αλλά διοργάνωσε και παρέλαση για την επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης για να εξυψώσει το ηθικό τους και λίγες μέρες μετά ξεκίνησε μια σφοδρή αντεπίθεση-τανάλια που κατέστησε ανέφικτο το στόχο της Μόσχας μια για πάντα. Τότε αιχμαλωτιστήκανε και οι πρώτοι Γερμανοί στρατηγοί.
- Που συναντήσατε την μεγαλύτερη αντίσταση;

Κ.Ρακασσόφσκυ. Δεύτερος από αριστερά

- Θα έλεγα στην Ουκρανία. Οι αντίπαλοί μας είχαν προφανώς την ίδια άποψη για την γεωπολιτική της σημασία και την ενίσχυσαν με τεθωρακισμένες στρατιές και ικανούς διοικητές, ένας εκ των οποίων ήταν και ο μετέπειτα ανακριτής μου, ο υποστράτηγος Κωνσταντίν Ρακασσόφσκυ. Ένας πράος και ευγενικός άντρας που πρόσεχε τους υφισταμένους του, ιδεολόγος μπολσεβίκος. Μετά τη γνωριμία μου μ' αυτόν πολλά πράγματα τα σκέφτηκα διαφορετικά.
Θα αναφέρω μόνο την πολιορκία της Σεβαστούπολης στην Κριμαία που κράτησε μήνες και η σκληρότητα των μαχών, η λυσσώδης αντίσταση ήταν το πρελούδιο αυτού που επρόκειτο να ακολουθήσει μετά στο Στάλινγκραντ. Οι τακτικές μάχης ξέφευγαν πια από τα όρια της κλασικής αναμέτρησης και το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: Η υποχώρηση του Ερυθρού Στρατού τελείωνε.
- Μετά την αποτυχία σας στη Μόσχα αλλάξανε τα σχέδια;

"Μόσχα 100 χλμ"

- Η Μάχη της Μόσχας ήταν καθοριστική στην εξέλιξη των επιχειρήσεων. Ο βαρύς ρωσσικός χειμώνας δημιούργησε μια περίπου ανακωχή και πλέον οι επιθετικές επιχειρήσεις θα ξεκινούσαν πάλι την άνοιξη. Όμως πολύτιμος χρόνος-και μέσα-είχαν χαθεί από εμάς και κερδηθεί από τους αντιπάλους μας για την αναδιοργάνωσή τους. Ο Χίτλερ απαίτησε την καθήλωση των δυνάμεων κοντά στη Μόσχα, χωρίς να προωθούνται, εν είδει απειλής, και την επίθεση προς το Χάρκοβο και το Στάλινγκραντ, όπως αρχικά σκεφτόταν, με στόχο να απομονωθεί ο Καύκασος.
Μπορώ να πω ότι η ήττα στη Μόσχα προκάλεσε τη διάσταση μεταξύ αυτού και όσων στρατηγών δεν ήταν φερέφωνα του. Τους κατηγόρησε ότι δεν του δώσανε την αποφασιστική νίκη που προσδοκούσε το ναζιστικό κόμμα, οδηγώντας στη συνέχιση του πολέμου, με απρόβλεπτες συνέπειες πλέον. Τους επισήμανε ότι  ήταν δικός τους σχεδιασμός η επίθεση στη Μόσχα και ότι στο εξής αυτό θα άλλαζε. Δηλαδή η ηγεσία του στρατού θα περνούσε στα χέρια του ίδιου και της κλίκας του οι οποίοι θα μπορούσαν να σχεδιάσουν έναν "ολοκληρωτικό πολιτικοστρατιωτικό πόλεμο", σε αντίθεση με εμάς τους "τεχνοκράτες". Άλλαζε ο χειριστής του μηχανήματος (για να θυμηθώ ξανά τον Ρακασσόφσκυ που είπε ότι "ο γερμανικός στρατός είναι μια μηχανή και οι μηχανές σπάνε!") και αυτή είναι μια από τις επιτυχίες των σοβιετικών με την αντεπίθεση στη Μόσχα. Που κατόπιν έμαθα ότι για την υλοποίησή της τα παίξανε όλα για όλα, χρησιμοποιώντας τις τελευταίες τους εφεδρείες.
- Αν αφήσουμε στην άκρη τη στρατιωτική διάσταση, πολιτικά ηττηθήκατε κατά κράτος. Σημειώθηκε σχίσμα στην γερμανική ηγεσία, ενώ η ηγεσία των μπολσεβίκων σταθεροποιήθηκε. Αποδείχτηκε ότι ό γερμανικός στρατός δεν είναι αήττητος με συνέπεια να αρχίσουν να συγκροτούνται αντιστασιακές ομάδες στην κατεχόμενη Ευρώπη με αναφορά κυρίως στη Σοβιετική Ένωση. Οι ΗΠΑ και η Αγγλία, ενώ στην αρχή έβλεπαν με δυσπιστία μια συμμαχία με την ΕΣΣΔ, ξεκίνησαν να την ενισχύουν με νηοπομπές, αφού η συνθηκολόγηση της δεν ήταν πια πιθανή. Σκεφτήκατε ότι θα χάσετε τον πόλεμο;
- Όχι. Διατηρούσαμε ακόμα την πρωτοβουλία των κινήσεων. Το καλοκαίρι του 1942 καταλάβαμε την υπόλοιπη Ουκρανία και φτάσαμε στο Στάλινγκραντ. Όσο προχωρούσαμε τόσο δυνάμωνε η αντίσταση. Σαν ένα ελατήριο που συσπειρώνεται. Και φτάνει στο τέρμα...

- Αρχίζει η Μάχη του Στάλινγκραντ. Εσύ ήσουν επικεφαλής όλων των γερμανικών, ιταλικών, ουγγρικών και ρουμανικών δυνάμεων στην περιοχή. Τι ανάλυση έκανες;
- Το Στάλινγκραντ είναι μια επιμήκης πόλη στην μια όχθη του Βόλγα. Αυτό δημιουργούσε ένα σημαντικό ελάττωμα στη ρωσσική άμυνα γιατί θα έπρεπε να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους περνώντας τον ποταμό.  Η πόλη ήταν ένα σημαντικό βιομηχανικό κέντρο που παρήγαγε τανκς ακόμα και όσο πολεμούσαμε μέσα στην πόλη. Η βόρεια ζώνη είχε τα εργοστάσια: ο "Ερυθρός Οκτώβρης", το "Φελίξ Τζερζίνσκυ", το "Οδόφραγμα" και το "Λαζούρ", που ήταν οι αντικειμενικοί μας στόχοι. Στο κέντρο δέσποζε ένας λόφος που όποιος τον καταλάμβανε αποκτούσε την εποπτεία της περιοχής. Και στο νότο ήταν η μεγάλη σιταποθήκη, το ψηλότερο κτήριο του Στάλινγκραντ, η κατοχή του οποίου έδινε μεγάλο τακτικό πλεονέκτημα. Άφησα τους συμμάχους έξω από την πόλη για να μου καλύψουν τα πλευρά και χρησιμοποίησα μόνο γερμανικές δυνάμεις στην αρχή, επειδή ήταν πολύ καλύτερες και περίμενα μεγάλη αντίσταση.

"Σαν τους δαίμονες πετάγονταν
μέσα από τα χαλάσματα..."

Ξεκινήσαμε από τα θεωρητικά πιο εύκολα, τη σιταποθήκη. Ήταν μια μάχη απίστευτης σκληρότητας. Καταλαμβάναμε έναν όροφο και αμέσως επανέρχονταν από τους υπονόμους, τα υπόγεια, από τα δίπλα σπίτια, από τον από πάνω όροφο. Καίγαμε τα σπίτια και αυτοί ξανάμπαιναν. Στέλνανε διαρκώς ενισχύσεις, για να προχωρήσουμε δέκα μέτρα χάναμε τριάντα άντρες. Δέκα μέτρα! Ο σιδηροδρομικός σταθμός άλλαξε χέρια δεκαπέντε φορές. Είχαμε καταλάβει το "Ερυθρός Οκτώβρης", το μεγαλύτερο εργοστάσιο, εκτός από μια πύλη την οποία δεν άφηναν με τίποτα. Παραλογισμός. Φανατισμός. Λύσσα.
Η θρησκευτική μου πίστη κλονίστηκε σοβαρά, εγώ ένας πιστός καθολικός, με αυτά που έβλεπα. Παρατήρησα στα νοσοκομεία εκστρατείας μας μια ευτυχία σε κάποιους στρατιώτες που τραυματιζόταν βαριά: Θα γύριζαν πίσω, έστω με ένα πόδι. Ποτέ όσο διοικούσα μονάδες δεν αντιμετώπισα τόσες αυτοκτονίες και λιποταξίες. Η κατάσταση φυσικά έγινε ανεξέλεγκτη όταν μας περικυκλώσανε, το Δεκέμβρη του 1942. Η διάταξή μας κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος όταν οι στρατιές κρούσης του Ζούκωφ σμπαράλιασαν τους Ιταλούς και τους Ρουμάνους, όσο εμείς προσπαθούσαμε να ξετρυπώσουμε τους μαχητές του Τσουίκωφ και του Ροντίμτσεφ μέσα από τα ερείπια. Σύντομα όλοι κατέφυγαν στην πόλη, που δεν ήταν πια πόλη.
- Γιατί δεν παραδοθήκατε αμέσως όταν σας κυκλώσανε;
- Ο Χίτλερ μας το απαγόρευσε. Γι' αυτόν το Στάλινγκραντ ήταν το προσωπικό του πολιτικό στοίχημα. Η πόλη με το όνομα του Στάλιν. Η σημαντικότερη πόλη του Βόλγα. Η πύλη του Καυκάσου. Μας διαβεβαίωσε ότι θα μας εφοδιάζει από αέρος και ότι θα διατάξει άμεσα εξωτερική επίθεση για να σπάσει ο κλοιός. Εγώ δεν ήξερα πια τι να κάνω. Όντως μας έστελνε εφόδια αλλά ήταν πολύ λίγα, ανεπαρκή. Και όταν οι Ρώσσοι κατέλαβαν τα αεροδρόμια που χρησιμοποιούσαμε, το πράγμα είχε τελειώσει. Πράγματι διέταξε το Μανστάιν να σπάσει το κλοιό, αλλά απαιτήθηκε από εμάς να βοηθήσουμε. Με τι μέσα; Ακόμα και έξοδο, κόντρα στις διαταγές του Χίτλερ, να επιχειρούσαμε θα ήταν αυτοκτονία. Ήμασταν διαλυμένοι μέσα στο Στάλινγκραντ. Πεινασμένοι και εξουθενωμένοι. Αυτό στο επιτελείο του ο Χίτλερ δεν μπορούσε να το διανοηθεί. Μου πέρασε από το μυαλό η συνθηκολόγηση, ο Σμιντ όμως ήταν κάθετος.
- Οι ανακριτές σου βγάλανε το συμπέρασμα ότι ο Σμιντ έκανε στην πραγματικότητα κουμάντο τις μέρες της περικύκλωσης.
- Ήμουν αναμφίβολα σε σύγχυση. Τα διλήμματα στα οποία έπρεπε να ανταποκριθώ ήταν αμείλικτα. Ο Σμιντ ήταν ένας ναζιστής. Τοποτηρητής μάλλον του Χίτλερ στην 6η Στρατιά. Απλά με πίεζε να ακολουθήσω την εντολή μη παράδοσης που μου ήρθε από το επιτελείο. Μου πέρασε από το μυαλό η αυτοκτονία, αλλά δεν θα αυτοκτονήσω-είπα-για ένα Βοημό δεκανέα. Θα ακολουθήσω τη μοίρα των αντρών μου στην αιχμαλωσία. Η θρησκεία μου άλλωστε μου το απαγορεύει.
- Τις σφαγές δεν στις απαγορεύει; Τον πόλεμο;
- Παρακαλώ, δεν θέλω να ξαναμπώ σε αυτήν την κουβέντα.
- Γιατί συνεργάστηκες στη συνέχεια με τους σοβιετικούς;

- Η μάχη του Στάλινγκραντ ήταν η αντιστροφή της πορείας του πολέμου. Ένα μήνα πριν παραδοθώ κερδίζαμε. Τώρα χάναμε. Μετά την κολοσσιαίας κλίμακας επιχείρηση του Ερυθρού Στρατού στη Λευκορωσία το καλοκαίρι του 1944, την ίδια περίοδο με την απόβαση των Αγγλοαμερικάνων στη Νορμανδία, συνειδητοποίησα ότι όχι απλώς θα χάναμε, αλλά θα ερχόταν η νέμεσις για το γερμανικό λαό. Θεώρησα ότι μόνο η ανατροπή του Χίτλερ μπορούσε να εξασφαλίσει μια ειρήνη χωρίς ολική καταστροφή της χώρας. Συνεργάστηκα με την Οργάνωση Γερμανών Αξιωματικών (Bund Deutscher Offiziere) για να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ίσως ενός πραξικοπήματος από αξιωματικούς που παρέμεναν στο στράτευμα. Έτσι το έβλεπα εγώ. 

Αναφορά του Λεβ Μπεζιμένσκυ (μεταφραστής)

[...]
Ο Βορόνωφ του είπε: "Ο σοβιετικός στρατός μεταχειρίζεται ανθρώπινα τους αιχμαλώτους. Εντούτοις, οι σοβιετικοί νοσηλευτές συναντούν τεράστιες δυσκολίες, από την στιγμή που όλο το γερμανικό ιατρικό προσωπικό εγκατέλειψε τα γερμανικά νοσοκομεία, αφήνοντας τα στο έλεος του θεού."

Ρακασσόφσκυ, Βορόνωφ και Ντυατλένκο
ανακρίνουν τον Πάουλους

Ο Πάουλους δίστασε πολύ να μιλήσει και έπειτα απάντησε με δυσκολία: "Στρατηγέ, μερικές φορές συμβαίνει στον πόλεμο, δεν εκτελούνται όλες οι εντολές των διοικητών".
Μετά από αυτό η ανάκριση τελείωσε. Ο Πάουλους σηκώθηκε, χαιρέτισε τους στρατηγούς έκανε μεταβολή και έφυγε. Έβαλε το βαρύ παλτό του και πήγαινε προς το αυτοκίνητο όταν ξαφνικά ρώτησε των συνταγματάρχη Γιακίμοβιτς: "Κύριε συνταγματάρχα μπορώ να πάω με τα πόδια στο κτήριο μου;"
Ο Γιακίμοβιτς απάντησε ότι κάνει πολύ κρύο έξω και είναι καλύτερα να πάει με το αμάξι. Όταν μετέφρασα αυτές τις λέξεις είδα μια πολύ ισχυρή θέληση στο πρόσωπό του να επιμείνει στο θέλημά του
"Καλά", του είπε ο Γιακίμοβιτς, "αφού έτσι θέλετε..."
Το ανέφερε στους ανωτέρους του και το αίτημα του έγινε δεκτό. Τρεις από εμάς περπατήσαμε έξω και σιωπηλά κινηθήκαμε στο δρόμο. Οι φρουροί μας πίσω σε απόσταση. Ήταν μια παγωμένη έναστρη νύχτα, εντελώς ήσυχη. Το χιόνι ακουγόταν όταν το πατούσαμε. Και ξαφνικά ο Πάουλους, γυρίζοντας προς τα μένα, είπε:"ξέρετε, έχω να δω μήνες αστέρια στον ουρανό".
Και χωρίς να περιμένει απάντηση, ίσως και για να μην ανοίξει συζήτηση, συνέχισε:
"Ναι. Από τότε που αφήσαμε τη Γκολουμπίνσκαγια".
" Ω ναι", είπα, "πράγματι το στρατηγείο σας ήταν στη Γκολουμπίνσκαγια" 

Στοιχεία πάρθηκαν από το περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία "Επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα" Τόμος 1 εκδ. Γνώμων Εκδοτική

Σημειώσεις:

[1]: NSDAP: Nationalsozialistische Deutche ArbeiterPartei, το εθνικοσοσιαλιστικό εργατικό (ναζιστικό) κόμμα της Γερμανίας
[2]: KPD: Kommunistische Partei Deutchlands, το κομμουνιστικό κόμμα της Γερμανίας