"Συνθηματολογία V"

Συνθηματολογία

Επιστήμη παρατήρησης και αποτύπωσης

To κεφάλαιο-εξωκοινοβουλευτική Αριστερά στην Ελλάδα είναι ένα κεφάλαιο που δεν απασχολεί ιδιαίτερα όσους γράφουν ιστορία για τις δεκαετίες του '70 και του '80, όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς στη βιβλιογραφία. Στην πραγματικότητα, η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά δεν βρέθηκε ποτέ στο προσκήνιο, σε αντίθεση με αυτήν της Γερμανίας ή της Ιταλίας. Είναι μεμονωμένα τα γεγονότα όπου πραγματικά πρωταγωνίστησε, λόγω αντικειμενικών και υποκειμενικών δυσκολιών. Όμως, συμμετείχε σταθερά στους λαϊκούς αγώνες της περιόδου και συγκέντρωσε και ένα αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό στις γραμμές της. Και η δράση της συνεχίζεται. Θα έλεγα ότι βρίσκεται σε μια τρίτη περίοδο δραστηριοποίησης. Η πρώτη ήταν η προδικτατορική, στην Ελλάδα και στην προσφυγιά, η δεύτερη ήταν η μεταπολιτευτική (μέχρι και τη δεκαετία του '90) και η τρίτη η σημερινή. 
Η Συνθηματολογία V καταπιάνεται με την γρήγορη ακμή και παρακμή της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς κατά τη διάρκεια της δεύτερης περιόδου, και ειδικά ενός σημαντικού τμήματος της , αυτού που ασπάστηκε τη Θεωρία των Τριών Κόσμων, σε συνάρτηση με την καταιγιστική άνοδο της επιρροής του ΠαΣοΚ στην κοινωνία της εποχής. Του φαινομένου, δηλαδή, που ονομάστηκε από πολλούς πασοκισμός.

Φώτο 6. "Χαφιέδες του ΠΑΣΟΚ" (υπογραφή ΕΚΚΕ-ΜΛΚΚΕ)

Το σύνθημα αχνοφαίνεται, ο χρόνος το έχει σβήσει σχεδόν, όπως και το σύνθημα, πιο δίπλα του ΕΚΚΕ [1], στο οποίο απαντάει: "Ο λαός απαιτεί-σύνταγμα και πρόεδρο για την Αλλαγή". Ναι, την Αλλαγή που έλεγε ο Αντρέας Παπαντρέου. Αυτήν. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι μιλάμε για την περίοδο λίγο πριν το 1985, τη χρονιά που αναθεωρήθηκε το σύνταγμα και ψηφίστηκε ο Σαρτζετάκης ως "πρόεδρος της Αλλαγής", αντί του Καραμανλή, που του την έσκασε-όπως είπε-ο Αντρέας με την συνδρομή των κοινοβουλευτικών ψήφων του ΚΚΕ. Και σίγουρα πριν το 1984, οπότε διαλύθηκε το ΕΚΚΕ-ΜΛΚΚΕ σε ΟΑΚΚΕ και ΜΛΚΚΕ. Το σύνθημα λοιπόν είναι πολύ παλιό και έχει να μας διηγηθεί την ιστορία του πασοκισμού και την συνεπαγόμενη απαξίωση της μεταπολιτευτικής εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, τουλάχιστον ενός σημαντικού κομματιού της.

Ο πασοκισμός

Η περίοδος 1981-1985 ήταν η περίοδος του άκρατου πασοκισμού. Ο όρος πασοκισμός δεν είναι αδόκιμος. Περιγράφει μια κατάσταση όπου όλα περιστρέφονταν γύρω από αυτά που έκανε ή δεν έκανε η πρώτη κυβέρνηση του ΠαΣοΚ, καθώς και το ρίζωμα αυτού του κόμματος στην κρατική μηχανή, μέχρι σημείου σχεδόν ταύτισης με αυτήν. Θυμάστε το σύνθημα που φωνάζανε οι διαφωνούντες μέσα στο ΠαΣοΚ επί Σημίτη, "κόμμα και κράτος-Θόδωρος Τσουκάτος"; Λάμβανε λοιπόν χώρα ένας θορυβώδης μετασχηματισμός του κράτους, που ήταν επώδυνος για τη Δεξιά, καθώς υποχωρούσε η ιδεολογία που στήθηκε το μετεμφυλιακό κράτος, αλλά ανώδυνος για το σύστημα αφού αφορούσε κυρίως (μια εκτεταμένη) αντικατάσταση προσώπων και πολύ λίγο αλλαγές στις δομές του. Οι όποιες μεταρρυθμίσεις γίνανε την περίοδο εκείνη δεν εμπόδισαν την ομαλή λειτουργία της οικονομίας με καπιταλιστικούς όρους. Σήμερα λέγονται πολλά για αυτήν την περίοδο, όμως η οικονομία συνέχισε στην ουσία της και το περιεχόμενο να παραμένει ίδια, παρά τις κρατικοποιήσεις, οι οποίες άλλωστε δεν αποκλείονται στην καπιταλιστική θεωρία και πρακτική.

Η λέξη κλειδί του μετασχηματισμού αυτού, που έπιασε κάθε τομέα του κράτους, από το στενό δημόσιο μέχρι τα πανεπιστήμια, ήταν η "συμμετοχή". Δεν αμφισβητήθηκε η κυριαρχία αυτών που κυριαρχούσαν τόσες δεκαετίες, των αφεντικών δηλαδή, απλά δίπλα τους εγκαταστάθηκαν με πιο αυξημένο ρόλο συνδικαλιστικές αριστοκρατίες [2], κάτι το οποίο σε έναν μεγαλοεπιχειρηματία ή βιομήχανο μπορεί να είναι ενοχλητικό, όμως δεν είναι απαράδεκτο, η δουλειά και πάλι μπορούσε να γίνει. Πολλές φορές μάλιστα και καλύτερα. Άλλωστε, ήδη από τη δεκαετία του '60 πολλές μεγάλες εταιρίες στην (κάθε άλλο από κεϋνσιανή) Αμερική εισήγαγαν τη συμμετοχή εκπροσώπων των εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια με επιδιωκόμενο στόχο φυσικά την ταξική ειρήνευση. Πράγματι, η διοίκηση μιας επιχείρησης παρουσιάζεται με τον τρόπο αυτόν σαν μια συλλογική υπόθεση, προπαγανδίζεται ότι "η επιχείρηση είμαστε όλοι", ανεξάρτητα από το ποιος παράγει την υπεραξία και ποιος την καρπώνεται. Έτσι, ιδρύθηκαν ή αναβαθμίστηκαν διάφοροι φορείς, στενά ελεγχόμενοι από το ΠαΣοΚ, οι οποίοι καλέστηκαν να παίξουν συμβουλευτικό-ενίοτε και αποφασιστικό-ρόλο στην διακυβέρνηση, γιγαντώνοντας από τη μια την κρατική γραφειοκρατία, εκπληρώνοντας απ' την άλλη τη δέσμευση του κόμματος για διορισμούς και αύξηση της συμμετοχής στις αποφάσεις. Το ΠαΣοΚ παρουσιάστηκε έντεχνα σαν μεσάζων, αλλά και υπερασπιστής των μη προνομιούχων. Σαν ένας μεσίτης που εξυπηρετεί βασικά τον φτωχό και όχι τον πλούσιο. Με τα δικά του λόγια: "Ο λαός διατάζει-το ΠαΣοΚ νομοθετεί".

Ήταν η μόνη, ίσως, διέξοδος για το σύστημα. Μετά την πτώση της Χούντας, το σκληρό κράτος της Δεξιάς δεν μπορούσε να διατηρηθεί έτσι όπως ήταν. Η μετάβαση στον Καραμανλή μπορεί να φάνηκε ομαλή με το 54% των εκλογών του 1974, για ειδικούς λόγους, και να προκάλεσε απογοήτευση, όμως το καζάνι συνέχιζε να βράζει. Όλο και περισσότερος κόσμος προσχωρούσε ή επηρεαζόταν από το λαϊκό κίνημα, οι απεργίες διαδέχονταν η μια την άλλη σε χώρους εργασίας και στα πανεπιστήμια-σχολεία, ο αντιαμερικανισμός άγγιζε πλέον και τους δεξιούς οπαδούς, στους υπόλοιπους δε, ήταν ακόμα πιο επικίνδυνος: ήταν αντιιμπεριαλισμός. Δηλαδή, αμφισβητούνταν όλη η σχέση εξάρτησης της χώρας από τις δυτικές δυνάμεις, τα ίδια τα θεμέλια του ελληνικού κράτους, η ίδια η ύπαρξη της ντόπιας εξαρτημένης αστικής τάξης. Επίσης, δικτατορία δεν μπορούσε να ξαναγίνει εύκολα, αν το πράγμα οξυνόταν περαιτέρω.  Το χαρτί αυτό φαινόταν καμμένο, αν και πάντα παρέμεναν θύλακες χουντικοί στο στράτευμα.

Ο Παπανδρέου έπρεπε να κολυμπήσει σε ταραγμένη θάλασσα, αν ήθελε να πάρει την κυβέρνηση. Τα εργαλεία ήταν λιγότερα για να χρησιμοποιήσει: η κεντρώα-κεντροδεξιά πολιτική της Ένωσης Κέντρου, ήδη από το 1977, είχε απαξιωθεί. Όμως αυτός κολύμπησε θαυμάσια. Η φοβερή δημαγωγία του κόμματός του (άλλα λέω, άλλα θέλω και κάνω πραγματικά) προκάλεσε μεγάλη σύγχυση στην Αριστερά, κοινοβουλευτική και εξωκοινοβουλευτική-όχι στον ίδιο βαθμό σε κάθε κόμμα ή οργάνωση.

Γιαρουζέλσκυ-Παπαντρέου το 1984 στην Πολωνία

Στην ηγεσία του ΚΚΕ και του ΚΚΕ εσ. ο έρωτας με το ΠαΣοΚ εκδηλώθηκε με την πρώτη σχεδόν ματιά. Μετά την στροφή του 1956 και την εγκατάλειψη του επαναστατικού δρόμου, η Αριστερά προσπαθούσε ανεπιτυχώς να πραγματώσει τη διακυβέρνηση των "δημοκρατικών δυνάμεων", δηλαδή τη συνεργασία και με αστικά κόμματα. Και αν η πολιτική ουράς προδικτατορικά της ΕΔΑ στην Ένωση Κέντρου του Γέρου Παπαντρέου προκάλεσε τη λεηλασία του προοδευτικού κόσμου, ο οποίος κανονικά θα είχε αναφορά στην Αριστερά, τώρα ερχόταν και η ιδεολογική λεηλασία και από τον Γιο Παπαντρέου: Τα συνθήματα "Εξω οι βάσεις"-"ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο" ήταν το τυράκι που τσίμπησαν όλοι. Το 1982, ο Αντρέας αρνήθηκε να υιοθετήσει τις αμερικάνικες θέσεις για το πραξικόπημα του φιλοσοβιετικού στρατηγού Γιαρουζέλσκυ στην Πολωνία: Ο έρωτας αποκτούσε μόνιμα χαρακτηριστικά, με τέτοιες ευγενικές χειρονομίες. Η ΕΣΑΚ-Σ μαζί με την ΠΑΣΚΕ μονοπωλούσαν τις αποφάσεις και τις κατευθύνσεις στα συνδικάτα, σε μια συνεργασία που είχε ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του '70.

Το πρωτοσέλιδο του "Ριζοσπάστη", την επομένη της νίκης του ΠαΣοΚ το 1981

Η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά μπροστά στην επικράτηση του ΠαΣοΚ

Στους κόλπους της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, δηλαδή βασικά στο ΚΚΕ(μ-λ) και στο ΕΚΚΕ, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Συνεργασίες με το ΠαΣοΚ (και το ΚΚΕ εσ.) επίσης υπήρχαν πριν αναλάβει τη διακυβέρνηση, αλλά σε συνδικαλιστικό επίπεδο και όχι κεντρικά, και υπό το πρίσμα της ανάπτυξης των αγώνων. Σαν αναγκαίο κακό, θα έλεγε κανείς. Η συνεργασία αυτή θα πρέπει καταρχήν να αποδοθεί στη διάθεση του ΠαΣοΚ να συνεργαστεί, δηλαδή να κάνει ανοίγματα, με ένα πολύ σημαντικό δυναμικό την εποχή εκείνη, ιδιαίτερα στο χώρο της νεολαίας, μια τακτική που το ΚΚΕ δεν ήθελε ούτε να ακούει, για πολιτικούς και ιστορικούς λόγους, καταρχήν για να μην νομιμοποιήσει τους "αναρχικούς" στα αριστερά του. Αντιθέτως, το ΠαΣοΚ δεν είχε πρόβλημα, ούτε καν με τους κανονικούς αναρχικούς, αν θυμηθεί κανείς ότι δικηγόρος του Ρολφ Πόλε, ο οποίος ήταν υποστηρικτής μιας δυτικογερμανικής παράνομης οργάνωσης, ανταλλάχτηκε με όμηρο και συνελήφθη στην Ελλάδα ζητώντας στη συνέχεια πολιτικό άσυλο, ήταν ο Ευάγγελος Γιαννόπουλος, και μάλιστα από την (πολιτική) θέση του προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών [3]. Γενικά πάντως, η υπόθεση Πόλε ένωσε για πρώτη φορά όλους όσους βρίσκονταν αριστερά του Καραμανλή, μηδέ εξαιρουμένου του ΚΚΕ, όμως το ΠαΣοΚ έπαιξε σημαίνοντα ρόλο, χτίζοντας γέφυρες με χώρους που αργότερα του παρέδωσαν ακόμα και στελέχη.

Το μεν ΚΚΕ(μ-λ), συγκροτήθηκε μέσα από μια μακρά περίοδο ζυμώσεων και αντιπαραθέσεων στην Ελλάδα και στην προσφυγιά, με παραδόσεις που αντλούνταν απ' ευθείας από το ΚΚΕ του 1940-1949, αλλά με ιδεολογικά ζητήματα-σε ένα βαθμό-άλυτα και κρυμμένα κάτω από το χαλί. Πολύ καλύτερα όμως γειωμένο στην ελληνική πραγματικότητα, σε σχέση με τις άλλες οργανώσεις, το ΚΚΕ(μ-λ) αντιστάθηκε περισσότερο στην πασοκική λαίλαπα, μέχρις ότου η πίεση έγινε αφόρητη. Το 1980 και την επόμενη χρονιά, πολύ από το δυναμικό του εγκατέλειψε το κόμμα και είτε διαχύθηκε στο χώρο του ΠαΣοΚ, είτε στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς ή-κυρίως-πήγε σπίτι του απογοητευμένο από τη συντριπτική πια επιρροή της "Αλλαγής" στην ελληνική κοινωνία και την αδυναμία των αριστερών δυνάμεων να απαντήσουν σε αυτό ακριβώς που οι αναλύσεις τους είχαν προσδιορίσει ότι θα γίνει..

Στο ΕΚΚΕ, το οποίο ήταν πιο ακτιβίστικο-αλά Ευρώπη-και με περισσότερο νεολαιίστικη σύνθεση, το πρόβλημα εκδηλώθηκε νωρίτερα. Ήδη το 1979 η αποσύνθεση ήταν προχωρημένη, οι διασπάσεις και οι αποχωρήσεις διαδέχονταν η μια την άλλη. Το πρόβλημα ήταν βαθύτερο σε σχέση με το ΚΚΕ(μ-λ). Το ΕΚΚΕ, όπως και το μικρό ΜΛ-ΚΚΕ, είχαν υιοθετήσει την κινεζική "Θεωρία των Τριών Κόσμων"[4], σύμφωνα με την οποία η Σοβιετική Ένωση αποτελούσε μεγαλύτερο κίνδυνο από τις ΗΠΑ για τους λαούς του κόσμου. Η ανεδαφική αυτή αντίληψη (η ΕΣΣΔ, όχι μόνο ήδη παρήκμαζε σαν κράτος τον καιρό που διατυπώθηκε η θεωρία, αλλά ούτε έδειχνε και την ίδια επιθετικότητα με τις ΗΠΑ) τεντώθηκε όσο πάει σε φιλοεοκικές προσεγγίσεις, οι οποίες από ένα σημείο και μετά άρχισαν να διακηρύσσονται ανοιχτά: το δυτικό μπλοκ ασφυκτιά από τον ανταγωνισμό ΗΠΑ-ΕΣΣΔ, τόσο που οι αστικές τάξεις της Δυτικής Ευρώπης μπορούν να αποτελέσουν μια δύναμη με την οποία οι λαϊκές δυνάμεις του "τρίτου κόσμου" θα πρέπει να συμμαχήσουν, εναντίον του ηγεμονισμού των ΗΠΑ και κυρίως-και ειδικά στην Ευρώπη [5]-της ΕΣΣΔ. Φυσικά, μέσα σε μια δεκαετία όλες αυτές οι εκτιμήσεις κατέρρευσαν. Ο ανατολικός συνασπισμός κατέρρευσε, και η Δυτική Ευρώπη άρχισε να αναμιγνύεται ενεργότερα σε επεμβάσεις στο πλευρό των Αμερικάνων, αλλά και με δικές της ιδιαίτερες επιδιώξεις, όπως στη Γιουγκοσλαβία.

"Ενισχύστε του δημοκρατικούς (πασοκικούς) συνδυασμούς"

Η φοβερή διαστρέβλωση του ρόλου και της φύσης αστικών τάξεων, όπως της Γαλλίας, της Αγγλίας, της Γερμανίας, της ΕΟΚ συνολικά, αποτέλεσε τη μαγιά για τις φιλοπασοκικές προσεγγίσεις των δυο οργανώσεων, οι οποίες μάλιστα ενώθηκαν οργανωτικά το 1982 σε "ΕΚΚΕ-ΜΛΚΚΕ". Ο γάμος λέχθηκε ότι είχε κουμπάρα την Κίνα του προέδρου Τενγκ Χσιάο Πινγκ, με την οποία είχαν αποκτήσει επαφές οι ηγεσίες των οργανώσεων αυτών, ότι υπαγορεύτηκε δηλαδή από το ΚΚΚίνας. Το ΕΚΚΕ με το ΜΛ-ΚΚΕ κατέβηκαν αρχικά μαζί στις εκλογές του '81, με πενιχρά αποτελέσματα, και μετά από ένα χρόνο τα σπάσανε. Ένα τμήμα του σχεδόν διαλυμένου ΕΚΚΕ και το ΜΛ-ΚΚΕ (το οποίο είχε και αυτό εντωμεταξύ τις δικές του αυτονομήσεις-αποχωρήσεις) συγκρότησαν το "ΕΚΚΕ-ΜΛΚΚΕ", ενώ η ιστορική ηγεσία του ΕΚΚΕ συνέχισε αυτόνομα την στήριξη στο ΠαΣοΚ και το ΚΚΕ εσ. στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η αντιπαλότητα μεταξύ των πρώην συμβίων χτυπούσε κόκκινο, αν και ο φιλοπασοκισμός και η γενική θεώρηση των πραγμάτων παρέμενε κοινός.

Πανό-παρέμβαση του ΕΚΚΕ σε εκδήλωση του ΠαΣοΚ

Και έτσι, το "ΕΚΚΕ-ΜΛΚΚΕ" που στήριξε ΠαΣοΚ στις δημοτικές του '82 κατηγορεί για "χαφιέδες του ΠαΣοΚ" το ΕΚΚΕ, το οποίο υιοθέτησε το άκρως πασοκικό σύνθημα "Ο λαός απαιτεί-σύνταγμα και πρόεδρο για την Αλλαγή". Η ιστορία είχε και συνέχεια. Το 1985, μπροστά στην πλήρη απαξίωση, το ΜΛ-ΚΚΕ εγκαταλείπει σιγά-σιγά τη Θεωρία των Τριών Κόσμων και το "ΕΚΚΕ-ΜΛΚΚΕ" διασπάται σε ΟΑΚΚΕ [6] και ΜΛ-ΚΚΕ [7]. Το δε ΕΚΚΕ, το οποίο επίσης αργότερα εγκαταλείπει τη παραπάνω θεωρία, χάνει και τα υπόλοιπα του στελέχη και καταντάει οργάνωση-σφραγίδα σε μετωπικές συνεργασίες της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Η δεκαετία του '80, με άλλα λόγια, αποτέλεσε τα πέτρινα χρόνια για το σύνολο του "χώρου".

Προσθήκη λεζάντας

Εν κατακλείδι, η Θεωρία των Τριών Κόσμων απαξίωσε πλήρως, από ένα σημείο και μετά, τους εν Ελλάδι φορείς της, διότι και η ίδια ήταν αντιεπιστημονική. Αν και, υποτίθεται, ότι απαντούσε στα νέα δεδομένα του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού ΗΠΑ-ΕΣΣΔ, ερμήνευσε εντελώς λάθος τους παγκόσμιους συσχετισμούς και τις αντιθέσεις μεταξύ των ιμπεριαλιστών. Μπορεί να διατυπώθηκε σαν μια θεωρητική δικαιολόγηση των νέων (μετα)μαοϊκών κατευθύνσεων της κινέζικης εξωτερικής πολιτικής, η εφαρμογή της όμως στην Ελλάδα και αλλού ήταν μια καρικατούρα. Υπάρχουν πολλά να πει κάποιος γι'αυτό. Σχηματικά, η Νέα Αριστερά της Ελλάδας δεν ήταν και τόσο νέα. Βασική προμετωπίδα της πολιτικής της ήταν η "ανασυγκρότηση του (παλιού καλού) ΚΚΕ", το οποίο, σημειωτέον, χάραξε την ιστορία του τόπου υπό έναν άλλον παγκόσμιο συσχετισμό. Η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά εμφανίστηκε, σαν σπρωγμένη από αδράνεια θα έλεγε κανείς, σαν ένας φορέας συντήρησης μιας ένδοξης κατάστασης που υπήρχε και τώρα δεν υπάρχει.. Μετά την γρήγορη ριζοσπαστικοποίηση των χρόνων 1973-1976 ακολούθησε η στασιμότητα. Οι περισσότερες αριστερές οργανώσεις αναζήτησαν όχι ένα ιδεολογικό κέντρο, αλλά ένα κόμμα-πατέρα, όπως είχε το ΚΚΕ στη Μόσχα, που θα εγγυόταν την επιβίωση και τη σταθερότητά τους. Αυτή η "υιοθεσία" αναζητήθηκε κυρίως στην Κίνα του Τενγκ Χσιάο Πινγκ, αλλά και στην Αλβανία του Εμβέρ Χότζα. Μια τέτοια καταρχήν μεταφορά αμάσητης θεωρίας από το εξωτερικό δημιούργησε και συντήρησε έναν καταστροφικό δογματισμό, ο οποίος σύντομα οδήγησε στο περιθώριο τις οργανώσεις αυτές. Η λάθος ανάγνωση της πολιτικής πραγματικότητας έπαιξε μεγάλο ρόλο στην αδυναμία τους να ριζώσουν τελικά στην ελληνική πραγματικότητα. Υπήρχαν όμως και αυτά που στις δικαστικές αποφάσεις ονομάζονται "ταπεινά κίνητρα": Η μέτρια θεωρητική συγκρότηση (άλλωστε η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά συγκροτήθηκε αρχικά από πρώην μικρά και μεσαία στελέχη του ΚΚΕ), αντί να καλυφτεί, οδήγησε μερικούς στη γρήγορη λύση της εισαγωγής "γραμμής" από το εξωτερικό, και συνδυάστηκε και με προσωπικές φιλοδοξίες ορισμένων παραγόντων των οργανώσεων αυτών να στήσουν δικό τους "μαγαζί".
Το 1981 ουσιαστικά δεν υπήρχε εξωκοινοβουλευτική Αριστερά στην Ελλάδα, ως οργανωμένη δύναμη. Η διάλυση ήταν γενική. Ελάχιστοι, συγκριτικά, απέμειναν (και ανέλαβαν) να οδηγήσουν τα απομεινάρια των οργανώσεων να περάσουν την πέτρινη εικοσαετία μέχρι το 2000, οπότε φάνηκε να ανασυγκροτείται ο χώρος. Δυο πράγματα-μεταξύ άλλων- άλλαξαν τότε στο εσωτερικό των περισσοτέρων οργανώσεων, ακόμα και σε αυτών που εμφανίστηκαν από κατοπινές διασπάσεις του ΚΚΕ. Πρώτον, πλέον δεν υπήρχαν πια αμφιβολίες για το τι ήταν το ΠαΣοΚ και, δεύτερον, εγκαταλείφτηκε η ιδέα της "ανασυγκρότησης του ΚΚΕ", αυτού που κάποτε υπήρξε πριν την επέμβαση των σοβιετικών χρουτσωφικών στα εσωτερικά του το 1956 και την πραξικοπηματική αλλαγή ηγεσίας του. Τα παραπάνω βαρίδια έφυγαν και οι βασικότερες οργανώσεις ξανάρχισαν να παίζουν μη περιθωριακό ρόλο στο πολιτικό σκηνικό, στα νέα δεδομένα  της όξυνσης των ανταγωνισμών, από τους Δίδυμους Πύργους και μετά. Αλλά μπορεί με το ΠαΣοΚ να ξεκαθαρίστηκε η "παρεξήγηση", το πρόβλημα όμως σήμερα είναι ότι αρκετοί είχαν τις ίδιες "αμφιβολίες" για το τι είναι ο ΣυΡιζΑ. Η ιστορία πήγε να επαναληφτεί σαν φάρσα. Όμως το 2015 δεν ήταν καθόλου ίδιο με το 1981. Οι απώλειες για αυτούς δεν πρόλαβαν να γίνουν υπολογίσιμες, αφού ο ΣυΡιζΑ μέσα σε έξι μήνες είχε ήδη κάνει τη μεγάλη στροφή του.

Σημειώσεις:

[1]: Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κίνημα Ελλάδας.
[2]: Η (κεϋνσιανή) ιδέα της συμμετοχής συνδικαλιστών στη διοίκηση επιχειρήσεων είναι παλιά ιδέα. Στην Αγγλία, το 1945, η κυβέρνηση των Εργατικών του Άττλη θεσμοθέτησε το Wages Council Act για τα εργοστάσια, το οποίο ήταν ακριβώς αυτό το πράγμα.

[3]: Ο Γιαννόπουλος είχε κάνει και την παρακάτω δήλωση για τη δολοφονία των μελών της ΡΑΦ [Rotte Armee Fraktion: Φράξια Κόκκινος Στρατός] στις φυλακές του Σταμχάιμ το 1977:"Δεν αυτοκτονούν οι ιδεολόγοι μαχητές -αγωνιστές που έχουν ιδανικά, ανεξάρτητα αν έχουν δίκιο ή όχι στις αρχές τους, ούτε και στις πιο σκληρές περιστάσεις φρικώδους διαβιώσεώς τους. Και οι τρεις δολοφονημένοι Αντρέας Μπάαντερ, Γκούντρουν Ενσλιν και Γιαν Καρλ Ράσπε έχουν αποδείξει με την αυστηρή και σκληρή στάση τους μέσα στη φυλακή, υπομονή και ψυχική καρτερία και ότι δεν ήσαν από πάστα ανθρώπων αδυνάτου χαρακτήρος που χάνουν το ηθικό τους σε αντιξοότητες, οι οποίες αντιξοότητες, αντίθετα, χαλυβδώνουν τον αγωνιστικό χαρακτήρα.
Είναι απορίας άξιο πώς συνέβη η ταυτόχρονη αυτοκτονία τριών ανθρώπων φυλακισμένων που μέσα στα κελιά τους δεν μπορεί να υπάρχει ούτε καρφίτσα, όχι πιστόλια και συρμάτινα καλώδια. Κι είναι γνωστά τα φρικαλέα λευκά κελιά του Σταμχάιμ της Στουτγάρδης και η μέσα σ' αυτά διαβίωση.
Οσο για τους `διεθνώς ανεγνωρισμένους εμπειρογνώμονες' που επικαλείται (η πρεσβεία της Δυτ. Γερμανίας), καλύτερα να μην μιλάν γι' αυτούς όταν θέλουν να συγκαλύψουν ένα έγκλημα. Υπάρχουν παντού `Καψάσκηδες' και διεθνούς μάλιστα φήμης. Μ' ένα λόγο, εγώ δεν πείθομαι, όπως δεν έχω πεισθεί και για την `αυτοκτονία' της Μάινχοφ." (Απόσπασμα από δήλωση του τότε προέδρου του ΔΣΑ, 22.10.1977). (Πηγή:http://www.iospress.gr/ios1996/ios19960505b.htm)

[4]: Οι Τρεις Κόσμοι που διακρίνει η θεωρία ήταν: Οι εξαρτημένες, αποικιακές, μισοαποικιακές χώρες (τρίτος κόσμος), οι δυο μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις ΗΠΑ-ΕΣΣΔ (πρώτος κόσμος) και οι ενδιάμεσες δυνάμεις (ΕΟΚ, Ιαπωνία, Καναδάς κλπ-ο δεύτερος κόσμος). Η Ελλάδα ανήκε στον Τρίτο Κόσμο. Το ΕΚΚΕ δημοσίευσε μια μπροσούρα το 1977 που αναλύει τη θεωρία αυτή: https://www.scribd.com/document/56151889/%CE%97-%CE%B8%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%A4%CF%81%CE%B9%CF%8E%CE%BD-%CE%9A%CF%8C%CF%83%CE%BC%CF%89%CE%BD
[5]: "Σήμερα όμως, ο σοβιετικός σοσιαλιμπεριαλισμός αποτελεί φανερά τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες, γιατί η Ευρώπη είναι στο επίκεντρο της σοβιετικής στρατηγικής για την επιδίωξη της παγκόσμιας ηγεμονίας(σελ.68)
[6]: Οργάνωση για την Ανασυγκρότηση του ΚΚΕ. Ο μόνος σήμερα συνεχιστής της Θεωρίας των Τριών Κόσμων, αντικαθιστώντας στις αναλύσεις της την ΕΣΣΔ με τη Ρωσσία.
[7]: Και εδώ η έχθρα που προέκυψε μεταξύ των πρώην συντρόφων ήταν έντονη. Η ΟΑΚΚΕ κατηγόρησε το ΜΛ-ΚΚΕ ότι, μετά τη διάσπαση, του έκλεψε προεκλογικό χαρτί από τα γραφεία του Πειραιά και για αυτό, αν ανατρέξει κανείς στις ανακοινώσεις του, το αποκαλεί "διαρρήκτες"!

Διάβασε και:
Συνθηματολογία Ι: Πόλεμος στο Ιράκ-Εθνικοί ευεργέτες.
Συνθηματολογία ΙΙ: Θεωρίες Συνωμοσίας.
Συνθηματολογία ΙΙΙ: Ένα παλιό-καινούργιο σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης. 
Συνθηματολογία IV: Δύο χρόνια ΣυΡιζΑ
Συνθηματολογία VI: Τα συνθήματα που γράφτηκαν στο Ράιχσταγκ από τους σοβιετικούς στρατιώτες το 1945