Οι "Διάλογοι" του Παζολίνι (ΙΙ)

Οι "Διάλογοι" του Πιερ Πάολο Παζολίνι (ΙI)

Εισαγωγή

Ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι απαντάει εδώ σε μια περίεργη ερώτηση. Αναρωτιέται ο αναγνώστης, ίσως ρητορικά, αν ένας μαρξιστής καλλιτέχνης μπορεί να είναι συμφιλιωμένος με το διαφορετικό ιδεολογικό παρελθόν του, και κατά συνέπεια να το αποδέχεται, ή τελικά το παραβλέπει. Η άποψη αυτή, την οποία ο Παζολίνι θεωρεί "μυστικιστική", δεν διαφέρει πολύ από μια άλλη διαδεδομένη άποψη, πχ για κάποιους μεγάλους επαναστάτες της ιστορίας που παρουσιάζονται στην ιστοριογραφία σαν περίεργοι ρομαντικοί τύποι, χωρίς παρελθόν αξιοσημείωτο ή συμβατό τέλος πάντων με την προσωπικότητα που έγινε διάσημη, και άρα πεταμένο στα σκουπίδια. Χαρακτηριστικά παραδείγματα στη μεταπολεμική εποχή είναι ο Φιντέλ Κάστρο και ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Οι ίδιοι πάντως, αργότερα, στις βιογραφίες τους τόνισαν ιδιαίτερα την ανάλυση του παρελθόντος τους στη διαμόρφωσή τους σε αυτό που έγιναν τελικά. Και αυτό πρέπει κάποιος να το αξιολογήσει, όπως προσπαθεί να δείξει ο Παζολίνι με την απάντησή του.

Η απάντηση του Παζολίνι μπορεί να είναι πάνω στο θέμα του πως γίνεται κάποιος μαρξιστής όταν πριν είναι κάτι άλλο πολύ διαφορετικό, όμως εύκολα αυτή γενικεύεται και για όλες τις καταστάσεις που έχει βιώσει κάποιος στο παρελθόν, όλες τις λαθεμένες πράξεις ή μπλεγμένες σκέψεις που έγιναν παλιότερα (και ειδικά σε θέματα ερωτικά ή οικογενειακά) και έχουν δημιουργήσει κάποιο τραύμα. Άλλωστε, και σε άλλες απαντήσεις, ο Παζολίνι προσεγγίζει ψυχαναλυτικά το πρόβλημα "τι κάνουμε με το παρελθόν μας". Το ξεχνάμε; το απορρίπτουμε; το αναλύουμε; το δεχόμαστε; 
Πιστεύω τέλος, ότι δόθηκε η απάντηση που δόθηκε και επειδή υπήρχε ένα πρόβλημα στις γραμμές του ευρύτερα προοδευτικού κινήματος της Ιταλίας. Πάρα πολλά μέλη του ήταν πρώην φασίστες ή κατάγονταν από οικογένειες που υποστήριξαν τον Φασισμό. Για παράδειγμα, ο (κομμουνιστής) ηθοποιός Τζιαν Μαρία Βολοντέ ήταν γιος φασίστα που σκοτώθηκε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες στη φυλακή μεταπολεμικά, περιμένοντας τη δίκη του για τα εγκλήματα που διέπραξε την περίοδο 1944-1945. Δηλαδή, πολλοί είχαν ένα αμφιλεγόμενο παρελθόν. Ο Παζολίνι λοιπόν λέει ότι, τουλάχιστον σε θέματα ιδεολογίας, ο μαρξισμός είναι το εργαλείο για να προσεγγίσεις αυτό το παρελθόν και να καταλάβεις τη λογική του. Να αλλάξεις ως άνθρωπος.

"Βίε Νουόβε"[1] τ.21, χρ.XVΙ, 27 Μαΐου 1961

Αξιότιμε Παζολίνι, θα επιθυμούσα να γνωρίζω μέχρι ποιου σημείου εσείς μπορείτε να προσδιορίζετε τον εαυτό σας μαρξιστή. Πιστεύω ότι μαρξιστής μπορεί να είναι ένας συγγραφέας, ένας ποιητής, ένας γενικά καλλιτέχνης, όταν αποκόπτεται εντελώς, με τη "δραματική" έννοια, από το εγώ του, από το ασφυκτικό παρελθόν του.

Χαιρετίσματα. Πασκουάλε Μοσσούτο, Πιάτσα ντελλα Λιμπερτά 4, Φότζα

Η δική σας ερώτηση είναι μια ερώτηση μυστικιστική. Σκέφτεστε την ιδεολογία λες και είναι ασκητισμός. Αυτή η "αποκοπή" από το εγώ, από το παρελθόν του ο καθένας (που βέβαια είναι η ιστορία), είναι τυπική των "νευρωτικών" μεταμορφώσεων που έχουν χαρακτηρίσει τόσους και τόσους Αγίους της εκκλησίας. Οι μαρξιστές δεν είναι άγιοι, είναι άνθρωποι. Η ζωή τους, το έργο τους, ο αγώνας τους εξελίσσεται μέσα στην ιστορία. Και η ιστορία είναι ένα αδιαχώριστο μίγμα του παρελθόντος, του παρόντος και του του μέλλοντος. Δεν χρειάζεται καθόλου να διαχωριστείς από αυτό που ήσουν: χρειάζεται να το καταλάβεις, να το μελετήσεις, να το αναλύσεις, να το ξεκαθαρίσεις και να το δεχτείς, έτσι όπως μεταβλήθηκε από την συνείδησή σου.

Αυτό [σ.σ. το παρελθόν] σε βαραίνει μόνο αν είναι ασυνείδητο ή ανεπαρκώς γνωστό. Όταν εμπλέκεται η λογική αυτό δεν αποτελεί πια βάρος, αλλά ένα ζωντανό στοιχείο και, λόγω της φύσης του, είναι γεμάτο από ενέργεια. Αν εγώ απέκοπτα από μέσα μου την ιταλική μου διαμόρφωση, την μικροαστική, με τα μικρά αναρχικά και εξεζητημένα μικρά κομμάτια της ιδιαίτερης κουλτούρας την περίοδο που σπούδαζα στο πανεπιστήμιο της Μπολώνιας, θα δυσκολευόμουν να με αναγνωρίσω. Τώρα, η μαρξιστική μου ιδεολογία με κάνει να απαρνιέμαι την προηγούμενη μπερδεμένη ιδεολογία μου, μα μου δίνει επίσης τα εργαλεία για να την κρίνω και να την αξιολογήσω θεωρητικά. Για να την κάνω δηλαδή ένα καθαρό στοιχείο ζωής, εις βάθος πλούτο.

Σημειώσεις:

[1]: Vie Nuove: περιοδικό του ΙΚΚ (PCI: το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα) που κυκλοφορούσε με σχετικά ελαφριά θεματολογία από το 1948 ως το 1978. Είχε πολύ μεγάλη κυκλοφορία, πάνω από 200.000 φύλλα.

Ευρετήριο "Διαλόγων του Παζολίνι"
Διάλογοι Ι
Επόμενα:
Διάλογοι ΙΙΙ
Διάλογοι IV